Chỉ mới 15 ngày từ lần đầu tiên biến thể B.1.1.529 (biến thể Omicron) được ghi nhận qua giải trình tự gen, chúng ta đã thấy biến thể này lan rộng tại châu Phi, đẩy số ca tăng nhanh đến kỷ lục và làm cho tất cả các nhà khoa học trên thế giới phải quan ngại vì mức độ nguy hiểm.
WHO cũng đã phải triệu tập một cuộc họp khẩn cấp trong ngày thứ sáu, 26/11 để thảo luận trực tiếp về biến thể này. Trong bài viết sau đây, chúng ta sẽ tìm hiểu xem vì sao biến thể B.1.1.529 đáng quan ngại đến như vậy, và liệu chúng ta có thể làm gì để ngăn chặn sự xuất hiện và lan rộng của chúng tại Việt Nam.
 |
| Nguồn ảnh: Brain Light/Alarmy |
Các đột biến trên biến thể B.1.1.529 và ảnh hưởng của chúng
Các nhà khoa học tại Nam Phi đã phát hiện được hơn 30 đột biến khác nhau trên protein gai, phần gắn nó với các tế bào của cơ thể, của virus. Danh sách các đột biến được ghi nhận (có thể chưa hoàn chỉnh) bao gồm:
Đột biến bảo tồn trên gai (Conserved Spike mutations): A67V, Δ69-70, T95I, G142D/Δ143-145, Δ211/L212I, ins214EPE, G339D, S371L, S373P, S375F, K417N, N440K, G446S, S477N, T478K, E484A, Q493K, G496S, Q498R, N501Y, Y505H, T547K, D614G, H655Y, N679K, P681H, N764K, D796Y, N856K, Q954H, N969K, L981F;
Đột biến bảo tồn không nằm trên gai (Conserved non-spike mutations): NSP3 – K38R, V1069I, Δ1265/L1266I, A1892T; NSP4 – T492I; NSP5 – P132H; NSP6 – Δ105-107, A189V; NSP12 – P323L; NSP14 – I42V; E – T9I; M – D3G, Q19E, A63T; N – P13L, Δ31-33, R203K, G204R.
Trong đó, rất nhiều những đột biến trên gai không phải là đột biến thường thấy, chẳng hạn như N856K, Q954H, N969K hay L918F đều là những đột biến mới được ghi nhận trên chưa đến 100 mẫu bệnh phẩm trên toàn thế giới, hay các đột biến như Q493K và Y505H đã từng được thu thập từ mẫu nước thải ở New York, nhưng vẫn cực kì hiếm trên các mẫu bệnh phẩm của người (dưới 200 mẫu trên toàn thế giới).
Những ảnh hưởng tiềm tàng của các đột biến kể trên với biểu hiện của biến chủng có thể kể đến như sau:
- Nhiều đột biến trên vùng RBD (receptor binding domain - vùng liên kết thụ thể) và NTD (N-Terminal Domain - miền đầu N) có khả năng kháng các kháng thể trung hoà (và/hoặc liệu pháp trị liệu bằng kháng thể đơn dòng);
- Cụm đột biến H655Y+N679K+P681H liền kề với vị trí cắt của furin (furin cleavage site) có thể giúp xâm nhập tế bào hiệu quả hơn, làm tăng khả năng lây nhiễm;
- Đột biến mất nsp6 (Δ105-107), tương tự với đột biến mất trên các biến chủng Alpha, Beta, Gamma, Lambda có thể liên quan đến sự trốn tránh hệ thống miễn dịch bẩm sinh (đối kháng interferon), cũng có thể gia tăng khả năng lây nhiễm;
- Các đột biến R203K+G204R ở nucleocapsid, đã được tìm thấy ở các biến chủng Alpha, Gamma và Lambda, có thể gia tăng sự lây nhiễm;
- Đột biến NSP4-T492I tương tự với đột biến ORF1b:T2163I trên chủng AY.43 tại Chile gần đây cho phép virus có khả năng siêu lây nhiễm.
Nhiều nhà virus học trên thế giới đồng ý rằng, nếu cả thế giới đang không phải đối mặt với đại dịch Covid-19, chỉ riêng biến thể này có thể được định nghĩa là một dòng mới chứ không chỉ là một biến thể đơn thuần.
Ảnh hưởng về dịch tễ
Mặc dù vẫn còn quá sớm để tính toán chính xác khả năng lây truyền, chúng ta vẫn thấy được biến thể này đang lây lan rất nhanh tại Nam Phi. Chỉ trong vòng chưa đầy 2 tuần, biến thể này đã chiếm đến 75% tổng số mẫu bệnh phẩm được giải trình tự, trực tiếp xoá sổ làn sóng dịch do chủng Delta gây ra từ tháng 2/2021 đến nay. Chỉ tính riêng trong ngày 23/11, Nam Phi ghi nhận gần 19.000 ca nhiễm, gấp 20 lần so với 3 ngày trước đó.
 |
| Số ca nhiễm và khỏi bệnh theo ngày tại Nam Phi (Nguồn: CoronaTracker) |
Một điểm lạc quan là biến thể Omicron có thể được phát hiện bởi test RT-PCR mà không cần đến giải trình tự vì B.1.1.529 có đột biến trên gene S tại vị trí 69-70, tương tự như với biến thể Alpha. Điều đó cho phép tất cả các nước cùng theo dõi và chuẩn bị ngay khi biến thể này bắt đầu xuất hiện. Đây cũng là điểm tốt duy nhất cho đến nay.
Nhờ vào đặc điểm này, các nhà khoa học tại CERI (Viện Sáng chế và Ứng phó dịch bệnh Nam Phi) đã ước tính được ít nhất 90% số ca ghi nhận tại tỉnh Gauteng thuộc biến thể này, tức là ở mức hơn 1000 ca/ngày. Con số này đang ngày càng cao và gia tăng đột biến tại tất cả các khu vực của Nam Phi.
Tại Tshwane (thuộc tỉnh Guateng, Nam Phi), tình hình đang trở nên tồi tệ đi nhanh chóng khi tỷ lệ dương tính với biến chủng mới trên tổng số mẫu tăng chóng mặt từ 1% lên hơn 30% chỉ sau 2 tuần.
Các biện pháp đã được thực thi
Bất chấp những đề nghị từ WHO, các nước châu Âu và Anh vẫn áp đặt những hạn chế đi lại lên một số nước châu Phi, trong đó có Nam Phi. Trong phát biểu của mình, Giám đốc Cao uỷ Châu Âu Ursula von der Leyen đã nói “Liên minh Châu Âu, bằng việc phối hợp chặt chẽ với các quốc gia thành viên, sẽ đề xuất kích hoạt một cơ chế khẩn cấp để ngăn chặn di chuyển bằng đường hàng không từ khu vực Nam Phi do biến thể mới đáng quan ngại B.1.1.529.”
Trong khi đó, Vương quốc Anh đã đưa 6 nước bao gồm Nam Phi, Namibia, Lethoso, Eswatini và Zimbabwe vào danh sách đỏ, tức là từ 12h đêm thứ sáu, mọi chuyến bay từ các quốc gia này sẽ bị ngừng cho đến 4h sáng chủ nhật, 28/11. Singapore cũng đã từ chối nhập cảnh với các khách du lịch ngắn hạn và những người có visa học tập/làm việc dài hạn có lịch sử di chuyển qua các nước trên trong vòng 14 ngày.
Tuy nhiên, hạn chế đi lại, dù là biện pháp cực đoan nhất, vẫn không phải là biện pháp mang tính lâu dài. Gần đây nhất, các quốc gia tại các châu lục khác nhau đã bắt đầu ghi nhận những ca nhiễm đầu tiên, bao gồm 1 ca tại Vương quốc Bỉ, 1 ca tại Israel và 4 ca tại Hong Kong.
Vậy, chúng ta cần phải làm gì?
Trước nguy cơ xâm nhập của biến thể này vào lãnh thổ Việt Nam, chúng ta phải có những bước chuẩn bị thật kỹ, bao gồm:
- Biện pháp tạm thời: Hạn chế nhập cảnh với các nước có biến chủng đang lưu hành/có vị trí địa lý liền kề, bao gồm: Botswana, Eswatini, Lethoso, Mozambique, Namibia, Nam Phi, Zimbabwe, Hong Kong, Bỉ, Israel. Tiếp tục theo dõi và bổ sung vào danh sách trên nếu cần thiết. Những biện pháp này nên được duy trì đến khi chúng ta có đầy đủ hiểu biết về biến chủng này và ảnh hưởng đến hiệu lực của vắc xin, hoặc hệ thống y tế đã đủ sẵn sàng đón một đợt bùng phát mới;
- Xây dựng hệ thống tầm soát các biến chủng lưu hành bằng cách giải trình tự gen hoặc thực hiện TaqPath ngẫu nhiên các mẫu bệnh phẩm được thu thập, kể cả với các mẫu bệnh phẩm trong nước hoặc nhập cảnh;
- Xây dựng chiến lược tiêm chủng toàn dân để phủ vắc xin an toàn trong thời gian ngắn nhất, tiến tới tiêm mũi 3 cho các đối tượng có nguy cơ, bao gồm người trên 65 tuổi, nhân viên y tế, bệnh nền, đặc biệt là những người đã tiêm 2 mũi vắc xin ngoài hai loại mARN được cấp phép.
- Củng cố hệ thống y tế tuyến cơ sở, gia tăng năng lực lấy mẫu cũng như năng lực xét nghiệm realtime RT-PCR để có thể trả kết quả trong vòng 24h từ khi lấy mẫu;
- Thực hiện nghiêm túc thông điệp 5K
- Phát triển các loại vắc xin để có thể gia tăng khả năng bảo vệ chống lại biến thể này. Về lý thuyết, sự kết hợp của nhiều đột biến trên protein gai sẽ làm giảm đáng kể hiệu lực của những loại vắc xin hiện tại, và Delta đã cho chúng ta thấy điều đó. Như vậy, mặc dù không bị vô hiệu hoá hoàn toàn, khả năng bảo vệ chúng ta khỏi biến thể này sẽ thấp một cách đáng kể.
Mặc dù vẫn chưa hoàn toàn hiểu hết về cơ chế cũng như tác động của biến thể này đến diễn tiến của dịch bệnh, chúng ta phải luôn cảnh giác trước mọi nguy cơ xâm nhập của biến thể này vào đất nước, một lần nữa đặt gánh nặng khủng khiếp lên hệ thống y tế mỏng manh vẫn đang trong quá trình hồi phục.
Đối mặt với một đợt dịch gây ra do chủng Delta đã mang đến cho chúng ta quá nhiều tổn thất về nhân lực, vật lực, tinh thần, và chúng ta tuyệt đối không thể để điều đó xảy ra một lần nữa, xóa bỏ hoàn toàn nỗ lực tiêm chủng vắc xin trong thời gian vừa qua.
Nguyễn Thu Anh, Ngô Hoàng Anh
(Viện Nghiên cứu y khoa Woolcock Việt Nam)
Cần 2 tuần đánh giá hiệu quả của vắc xin với biến thể lạ Omicron
Hãng dược BioNtech cho biết cần 2 tuần để xác định hiệu quả của vắc xin Covid-19 chống lại biến thể Omicron mới xuất hiện ở Nam Phi.
" alt=""/>Những điều cần biết về biến thể Omicron đang khiến WHO lo ngại
Đây là phụ kiện quen thuộc với những người vẫn dùng tai nghe có dây, cổng 3,5 mm trên iPhone. Ảnh: TechRadar.
Tuy nhiên, điều nghịch lý là Apple càng bị ném đá thì lại càng thành công vang dội, bởi Apple luôn có một sức hút đặc biệt trong thị trường công nghệ. Những sản phẩm của hãng này luôn nhận được sự quan tâm rất lớn từ phía cộng đồng và báo chí, dù theo chiều hướng tích cực hay tiêu cực đi chăng nữa. Táo khuyết đã minh chứng rằng mình luôn là người tạo nên xu hướng khi đạp trên mọi dèm pha, chỉ trích để gặt hái được thành công.
Cùng trong sự kiện ra mắt iPhone 7, Apple giới thiệu mẫu tai nghe không dây hoàn toàn AirPods. Giờ đây AirPods là mẫu tai nghe bán chạy nhất thế giới, và sự thành công này chắc chắn có đóng góp không nhỏ từ quyết định loại cổng tai nghe trên iPhone.
Ngoài chân cắm tai nghe, Apple cũng từng gây tranh cãi khi giới thiệu MacBook năm 2015, sau đó là MacBook Pro năm 2016 với cổng kết nối duy nhất là USB-C. Để giải thích cho quyết định này, Apple khoe độ mỏng của những chiếc MacBook mới.
"Họ luôn hướng tới sản phẩm mỏng hơn, và khi máy mỏng đi thì các cổng kết nối cũng phải mỏng theo", nhà phân tích Patrick Moorhead của Moor Insights & Strategy nhận xét.
Cổng USB-C có thể là đủ đối với những người chỉ dùng chuột, bàn phím của laptop. Tuy nhiên, với những nhà sáng tạo nội dung với hàng loạt máy ảnh, máy quay cần kết nối, họ buộc phải mang theo những bộ chuyển đổi.
 |
Những chiếc MacBook Pro đời 2012-2015 có đủ cổng kết nối để làm việc. Mọi chuyện thay đổi khi Apple loại bỏ tất cả, và chỉ giữ những cổng USB-C cùng giắc tai nghe từ năm 2016. Ảnh: CNBC. |
"Khi tôi đi một sự kiện, thời gian làm việc là rất quý báu. Nếu như quên bộ chuyển đổi thì tôi sẽ phải mất một lúc để tìm giải pháp", chủ kênh YouTube TechMeOut giải thích.
"Hãy nhìn vào bên trái, chúng ta có cổng mạng, HDMI, đầu đọc thẻ, cắm tai nghe, micro. Đó mới chỉ là bên trái thôi đấy. Đúng ra thiết bị phải đủ cổng như thế này", Kyle Wiens, nhà sáng lập công ty cung cấp dịch vụ sửa chữa iFixit nhận xét về mẫu MacBook Pro đời 2012 của mình.
Apple đã tạo ra cả một ngành công nghiệp màu mỡ
Sau khi những mẫu MacBook này được bán ra, thị trường những bộ chuyển đổi cổng USB-C đã sôi động hẳn lên, khi người dùng vẫn cần những cổng kết nối khác như USB, HDMI hay đầu đọc thẻ.
Bên cạnh đồ chính hãng của Apple, nhiều hãng sản xuất phụ kiện khác cũng ăn nên làm ra nhờ những quyết định loại bỏ cổng kết nối.
 |
Nếu vẫn sử dụng các phụ kiện như thẻ nhớ, ổ cứng gắn ngoài... thì MacBook chỉ có cổng USB-C là ác mộng. Ảnh: The Verge. |
"Belkin là một ví dụ. Tôi nghĩ rằng họ đã kiếm được hàng trăm triệu USD nhờ các bộ chuyển", nhà phân tích Patrick Moorhead của Moor Insights & Strategy nhận xét.
"Đây quả thật là một mảng quan trọng của chúng tôi, chiếm khoảng 70% doanh số", Steve Malony, CEO Belkin xác nhận với CNBC.
Apple không công bố doanh thu và phí bản quyền từ việc kinh doanh phụ kiện. Tuy nhiên, theo ông Moorhead, có thể ước tính nguồn thu từ mảng kinh doanh này của hãng khoảng 100-200 triệu USD trong năm 2020.
Tất nhiên, cũng phải thừa nhận mặt tích cực của việc tách cổng kết nối ra bên ngoài là các thiết bị có thể giúp người dùng chuyển đổi sang những loại cổng kết nối mới nhanh hơn, ít tốn kém hơn so với việc tích hợp sẵn trên thiết bị. Cách đây 10 năm, Apple bỏ cổng CD trên những chiếc MacBook, và đến nay cũng không mấy người còn dùng đến đĩa từ.
Trong tương lai, rất có thể những cổng kết nối sẽ dần lỗi thời. Từ thế hệ iPhone 12, Apple đã trình làng công nghệ sạc từ tính MagSafe. Thiết kế này hướng tới sự tiện lợi, an toàn trong quá trình sử dụng cũng như tăng tuổi thọ cho chân sạc, cáp sạc.
Không dừng lại ở việc sạc, MagSafe có thể trở thành một hệ sinh thái mới, nơi Apple tạo ra để hãng và các nhà sản xuất bên thứ 3 thỏa sức sáng tạo phụ kiện sạc không dây cho iPhone.
(Theo Zing)
AirTag sẽ cột chặt bạn với iPhone và hệ sinh thái Apple
Sự tiện dụng của AirTag khi dùng chung với iPhone khiến cho bạn ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào hệ sinh thái Apple.
" alt=""/>Làm khó người dùng, Apple đã tạo ra thị trường tỷ USD
