Nhận định, soi kèo El Gaish vs National Bank, 21h00 ngày 27/2: Bùng nổ nơi xứ người

Sắp tới,tại chương trình Mùa xuân tôn vinh văn hóa dân tộc 2014 (MXTVHDT) được tổ chứctừ ngày 5/4 – 9/4/2014 tại Thiên đường Bảo Sơn, làng nghề từ các vùng, miềntrong cả nước sẽ hội tụ về đây để trưng bày, giới thiệu những tinh hoa tinh túycủa mình với mong muốn sản vật của Làng nghề mình sẽ được dâng lên Vua Hùngtrong dịp giỗ Tổ. PV đã có cuộc trò chuyện với ông Lưu Duy Dần, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam.

- Thưa ông, xin ông cho biết quan điểm của Hiệphội Làng nghề Việt Nam khi tham gia chương trình MXTVHDT?

- Ông Lưu Duy Dần: Trong xã hội kinh tế thị trường hiện nay, nhiều người mảichạy theo những giá trị kinh tế mà không quan tâm đến các vấn đề về văn hóa, đạođức là điều đáng lo ngại. Điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến nhận thức của thế hệtrẻ về văn hóa dân tộc. Vì vậy, theo tôi chương trình “Mùa xuân tôn vinh văn hóadân tộc 2014” mang ý nghĩa to lớn trong việc khơi gợi lại nét đẹp của văn hóaViệt Nam có cội nguồn từ văn hóa nông thôn – lúa nước, cội nguồn mang tính lễhội. Thông qua lễ hội lần này, chúng tôi mong muốn khơi dậy các làng nghề truyềnthống của cha ông, là dịp để các nghệ nhân trên cả nước tụ hội và giao lưu; đồngthời, cũng tạo hướng đi góp phần thoát nghèo cho nông thôn Việt Nam.

- Sự hưởng ứng từ các làng nghề như thế nào, thưa ông?

Trong khuôn khổ sự kiện, chúng tôi cũng sẽ công bố và phát động từ nay đến2015 “Festival cây tre Việt Nam” để khơi dậy và tôn vinh giá trị văn hóa cũngnhư giá trị kinh tế của cây tre, loại cây gắn bó mật thiết với đời sống nông dânViệt Nam và văn hóa dân tộc từ quá khứ đến hiện tại. Chúng tôi sẽ tổ chức mộthội nghị khách hàng với sự tham gia của các chuyên gia, doanh nhân trên cả nướcđể bàn về giá trị mà loại cây này mang lại. Đề nghị chính phủ có chiến lược pháttriển cây tre trong việc giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, bảo vệ môitrường, chống biến đổi khí hậu. Chúng tôi cho rằng điều này đề cao ý thức củacác làng nghề, của các nghệ nhân trong việc kết hợp giữa tay nghề cha ông để lạivà kĩ thuật hiện đại để tạo ra những sản phẩm tinh hoa, hòa nhập với quốc tế.

- Những giá trị văn hóa dân tộc sẽ được tái hiện như thế nào tại không gianlễ hội?

Trong khuôn viên tổ chức, chúng tôi có những khu dành riêng trưng bày sảnphẩm vật thể và phi vật thể. Thí dụ đồ đồng của làng Đồng Xâm (Thái Bình), PhướcKiều (Quảng Nam); sản phẩm mây tre đan từ Phú Vinh, Bắc Ninh, Hòa Bình; dệt thổcẩm của đồng bào các dân tộc thiểu số; đồ gốm Bát Tràng; Chu Đậu, nghề sơn sonthếp vàng, bạc tại làng Sơn Đồng (Hà Nội),…

Về ẩm thực, chúng ta có bánh phu thê Đình Bảng, bánh cuốn Thanh Trì, bánh đậuxanh Hải Dương, chè lam Thanh Hóa … dâng lên Vua Hùng và Tổ tiên. Tổ chức cácchương trình biểu diễn nghệ thuật dân gian như cồng chiêng, múa sạp Tây Bắc, cáclàn điệu dân ca… Lễ hội cũng tổ chức các trò chơi dân gian như thi làm bánh dày,nặn tò he, thư pháp, thao diễn tay nghề của các nghệ nhân, giao lưu ẩm thực bamiền… Chúng tôi sẽ tái hiện lại không gian Đền Đô - nơi thờ các vua nhà Lý, tổchức thổi cơm thi diễn lại cảnh vua Quang Trung đánh giặc. Tất cả các hoạt độngđó là biểu hiện của truyền thống văn hóa và hiện thực văn hóa phong phú của dântộc ta.

Đặc biệt, vào ngày 6/4, chúng tôi sẽ tổ chức lễ rước Đức Thánh tổ nghề điêukhắc, tạc tượng sơn son thiếp vàng, bạc Sơn Đồng, Hoài Đức, Hà Nội và dâng lênvua Hùng và tổ tiên các sản vật, nói về công sức của các làng nghề và nghệ nhân,hướng về điều thiện, hướng về văn hóa.

- Ông đánh giá thế nào về cơ hội mua bán, trao đổi, sở hữu các đặc sản, vậtphẩm tiêu biểu từ các làng nghề khi tham gia Hội chợ?

Chương trình lần này tạo sân chơi cho khôngchỉ riêng  người Hà Nội, mà còn cho du khách, kiều bào ta ở nước ngoài; tạosân chơi phát triển các làng nghề, doanh nghiệp và những người đang công tác báochí có dịp gặp gỡ để nói lên tiếng nói từ cơ sỏ, từ làng xã. Vì vậy, tôi tinrằng sẽ có nhiều nghệ nhân mang ra trưng bày những sản phẩm tinh hoa, đặc sắcnhất của mình tại hội chợ lần này.

Vấn đề ở đây là hàng đó bán choai, ai bán, giá cả như nào, chất lượng ra sao. Điều này thuộc về trách nhiệm củacác làng nghề, nghệ nhân. Ở đây, tôi đánh giá cao nhất là tiêu chí văn hóa củahoạt động; cơ chế thị trường là điều cần tính đến nhưng phải làm sao để nó khôngđược đặt cao hơn giá trị văn hóa thì mới có thể làm nổi bật lên chữ “tôn vinhvăn hóa dân tộc” của chương trình. Tôi muốn nhấn mạnh rằng, đây là tạo một sânchơi cho người dân Hà Nội và các tỉnh thành trong cả nước, đồng bào ta ở nướcngoài và bạn bè quốc tế đến đây để giao lưu và thưởng thức văn hóa và trảinghiệm Du lịch làng nghề Việt Nam.

Xin cám ơn ông!

Hải Yến
 

Quê tôi hầu như nhà nào cũng có người trong gia đình hoặc họ hàng xa thiệt thân vì bão lụt. Ký ức về thiên tai là một phần không thể tháo bỏ trong đời tôi, không chỉ vì nhà mình từng có người mất, mà chính bản thân cũng từng suýt chết trên chiếc bè mùa lụt. Gió và nước bốn bề, chiếc bè tròng trành chở má con tôi trong trận lụt năm 1999 úp ngược khi bão thổi mạnh. Má tôi ngoi lên được, rồi má kéo tôi lên khi tôi đã uống no nước. Từ đó tôi sợ nước, ám ảnh với tin bão gần bão xa.

Người quê đã quen, năm nào đến mùa cũng dọn nhà, chèn ngói, chằng mái tôn để đón báo chờ lụt. Kỹ càng, phòng xa đến mấy cũng không thắng nổi thiên nhiên. Có những năm mái vẫn tốc, tường vẫn sập, chỉ chừa lại con người co ro, run rẩy giữa đống tan hoang, đổ nát.

Hai năm 1998, 1999 đều lụt to. Nhà tôi mái tranh, vách phên, bão về, cầm chắc sập, nhưng ngoại và má vẫn "bình tĩnh sống" vì đã nhắm nhà cậu Sáu ở phía trên - đã có tường gạch, lát xi-măng. Gió mạnh lên là sơ tán tới nhà cậu. Người làng bao năm nay đều thế, thiên tai tới là nhà nọ mở cửa đón nhà kia, nhà trên cao đỡ đần nhà dưới thấp.

Lớn lên tôi xa quê, vào miền Nam sinh sống - nơi này ít bão lụt hơn, những ký ức tưởng như đã xa bỗng hiện về ám ảnh trước những cảnh tượng đang diễn ra ở miền Bắc. Kinh hoàng nhất là vụ sạt núi, vùi lấp gần như cả một ngôi làng ở Lào Cai. Tôi nhìn hình ảnh chụp từ trên cao, cả một khoảng núi mênh mông như bị cứa làm đôi, há miệng nuốt hàng chục hộ dân với cả trăm con người, vào lòng đất. Không kịp chạy.

Lụt quê tôi nước dâng dần lên cao, vẫn còn thời gian đối phó, nhà nọ kịp dìu nhà kia. Còn sạt lở, lũ quét ở miền núi phía Bắc đường đột và khốc hại. Vợ chồng, cha con nằm cạnh nhau, tuột tay cũng người còn người mất.

Còn lại gì sau cơn thịnh nộ của thiên nhiên?

Có người đàn ông chỉ còn lại một mình, mất cả mẹ, vợ và những đứa con. Có gia đình không còn ai cả. Có những người vô vọng trông chờ thi thể người thân - những phận người đắp lá chuối được khênh ra từ trên cáng.

Nước mắt đã cạn khô, lòng người héo quắt. Nhưng người còn vẫn phải đứng lên mà sống. Không gì bù đắp nổi nỗi đau mất người thân, nhưng sự chung tay trợ giúp của cộng đồng - từ bữa ăn no lòng, cái áo ấm thân những ngày trước mắt, cho tới vật lực để dựng lại cái nhà, sắm lại cái bếp về sau - sẽ phần nào an ủi, giúp cho cuộc sống bớt phần vất vả đi.

Tôi chưa từng nghi ngờ về tinh thần đùm bọc, san sẻ của người Việt. Sau những trận lụt, cả xã, thôn chung tay khắc phục bằng cách dọn phụ những gia đình bị nước ngập hay tốc mái, cây gãy đổ. Tiếp đến là cả làng cả xã được sự hỗ trợ từ thiện từ những chuyến xe ắp đầy tình người trên khắp đất nước.

Tôi nhớ nhà tôi những năm đó thường nhận về gạo, mì, cả đồ cũ, trong đó tôi thích nhất là chiếc chăn dày thay thế cái mền của nhà mình đã rách lỗ chỗ.

Trong những ngày này, trên các cung đường, hàng chục chuyến xe chở nhu yếu phẩm đang từ miền Nam, miền Trung tiến ra Bắc. Trên mạng xã hội, không biết bao nhiêu hội nhóm từ thiện đang kêu gọi ủng hộ, trợ giúp đồng bào với nỗ lực "đặt tính mạng, an toàn, sức khỏe của người dân lên trên hết, trước hết", "không để ai bị đói, bị rét, bị khát, không có chỗ ở". Chỉ tính riêng trong ngày 10/9, sau lễ phát động ủng hộ đồng bào của Trung ương Mặt trận Tổ quốc, đã có hơn 400 tỷ đồng từ các cá nhân, cơ quan, đoàn thể... chung góp.

Nhưng tôi có chút băn khoăn về khả năng rối loạn của các đoàn từ thiện tự phát do thiếu kinh nghiệm và thiếu thông tin cụ thể.

Kinh nghiệm liên quan đến sự hiểu biết về thời điểm, tính chất của cứu nạn và cứu trợ; nhu cầu của đối tượng cần trợ giúp, khả năng thông thuộc địa bàn; kế hoạch, lịch trình và luồng đi của các tổ chức, đơn vị từ thiện... Tất cả sự thiếu thốn này phát sinh các vấn đề bất cập nhiều năm qua như: cứu trợ làm thay việc của cứu nạn (vốn yêu cầu phương tiện và nhân lực chuyên nghiệp), đồ cứu trợ không phù hợp, phải đổ bỏ, nơi thừa - chỗ thiếu cứu trợ...

Để tận dụng năng lượng của tình đồng bào, để nguồn lực xã hội được sử dụng hiệu quả hơn, tôi nghĩ rất cần vai trò điều phối bao quát của Nhà nước. Một trung tâm điều phối nhanh có thể cần được thiết lập. Đơn vị này không trực tiếp nhận hỗ trợ, không can thiệp vào quyết định của các đoàn từ thiện, nhưng sẽ đảm nhận các công việc logistics không kém phần quan trọng như:

Xây dựng "bản đồ cứu trợ", trong đó thể hiện và cập nhật thường xuyên phạm vi, những thiết bị, nhu yếu phẩm cần hỗ trợ của từng khu vực, làm cầu nối giữa cung và cầu trong từ thiện, giúp phân phối nguồn lực hiệu quả.

Cung cấp kiến thức, kinh nghiệm tổ chức và các khảo sát ban đầu về địa bàn, tình trạng của các khu vực thiệt hại, trở thành trung tâm tham khảo, hướng dẫn cho các đoàn từ thiện.

Cập nhật luồng đi - đến của các đoàn từ thiện khác nhau, nhằm phân phối đều hơn nguồn hàng cứu trợ.

Cuối cùng, lực lượng này có thể giúp xây dựng một "trạm thông tin" để các tổ chức từ thiện công bố, minh bạch các khoản thu chi.

Từng kêu gọi, tổ chức các hoạt động từ thiện, tôi nhận ra rằng, các đoàn cứu trợ thường không thiếu tiềm lực vật chất, họ thiếu thông tin và kinh nghiệm. Cùng lúc nhiều đoàn từ thiện gặp tình trạng đó sẽ có thể gây rối loạn trên quy mô lớn. Đoàn cứu trợ cũng cần được cứu trợ.

Tình người vẫn luôn là một biệt dược đặc trị nỗi đau và sự vô cảm. Và "còn da lông mọc, còn chồi nẩy cây" - nguồn lực xã hội phát huy hiệu quả sẽ khiến cho vết thương chóng lành, mầm xanh chóng sống dậy.

Lưu Đình Long