Chân dung người thầy hiện nay

Người thầy ngày nay nhất là đối với giáo viên phổ thông thực sự là một người “thợ dạy” nghèo về vật chất, vất vả áp lực trong công việc, thiếu tự do và quyền hạn trong chuyên môn, và do đó, cũng chẳng phong phú gì về mặt tinh thần.

Trước hết là chuyện cơm áo gạo tiền. Theo kết quả đề tài khoa học cấp Nhà nước do bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó chủ tịch nước, làm chủ nhiệm cho thấy: “Thu nhập bình quân từ lương và các phụ cấp theo lương trong khoảng từ 3 đến 3,5 triệu đồng/tháng. Tính theo năm công tác thì lương giáo viên sau 13 năm từ 3 đến 3,5 triệu đồng/tháng, sau 25 năm từ 4,1 đến 4,7 triệu đồng/tháng. GV mới ra trường ở cả 3 cấp học nhận mức lương trên dưới 2 triệu đồng/ tháng. Với số lượng GV như hiện nay, theo tính toán của đề tài, chỉ khoảng 50% GV các cấp có thâm niên dạy học từ 13 năm trở lên và được hưởng mức lương bình quân, 50% còn lại được hưởng dưới mức lương bình quân”1.

Lương của giáo viên như thế, trong khi vật giá đắt đỏ, các thầy cô cứ phải sống tằn tiện qua ngày. Nếu hai vợ chồng cùng là giáo viên, nuôi hai đứa con ăn học, thì kể là đói. Có thực mới vực được đạo, bụng mà còn đói thì khó có thể nói chuyện lý tưởng “trồng người”, tiêu cực dạy thêm học thêm, mua bán, trao đổi điểm chác cũng từ đây mà ra, làm nền giáo dục đi xuống, làm hình ảnh người thầy nhếch nhác trong mắt học trò và xã hội.

Về thời gian, trước đây tuy vẫn thiếu thốn, nhưng người giáo viên còn thong dong về mặt thời gian vì họ chỉ dạy một buổi, nay đa số trường dạy hai buổi một ngày, nên họ phải có mặt ở trường từ sáng sớm đến chiều, về tới nhà lại còn phải lo chuyện gia đình, con cái, rồi bao nhiêu chuyện không tên như soạn giáo án, làm sổ sách, vv. Ngày này qua ngày khác làm họ mệt mỏi, những người có lý tưởng khi mới vào nghề vì vậy cũng phai nhạt dần.

Chuyện thiếu thời gian, thu nhập ở trên đã là vấn đề, thì chuyện áp lực trong nghề nghiệp là vấn đề trầm trọng, thường trực đối với người thầy hiện nay. Nhiều giáo viên nói với tôi là họ bị căng thẳng thường trực vì luôn chịu áp lực. Căng thẳng vì phải luôn lo đối phó với các đoàn thanh tra, kiểm tra từ Bộ, từ sở, từ phòng và từ ban giám hiệu trường. Có những đợt thanh tra, dự giờ có báo trước, nhưng cũng có nhiều lúc không báo trước. Để đối phó với các đoàn thanh tra, giáo viên nhiều lúc phải bố trí cho học sinh đóng kịch, tạo ra các giờ học “chất lượng” giả tạo, không phản ánh đúng chất lượng thật, không tốt gì cho học sinh và cho cả xã hội.

Người thầy còn chịu áp lực vì bệnh thành tích, hệ quả của cách quản lý giáo dục kiểu “thi đua khen thưởng”. Cả hệ thống giáo dục phổ thông Việt Nam hiện nay tựa như một trường đua mà đích đến là đủ thứ danh hiệu gắn liền với cá nhân với tập thể. Người ta nhắc lên đặt xuống các cán bộ quản lý, các giáo viên và cả học sinh đều dựa chủ yếu trên các thành tích thi đua khen thưởng này. Sự hơn thua trong các cuộc đua được đánh giá thông qua các thành tích điểm số bên ngoài. Vì phải đua, nhà trường khoán cho giáo viên làm sao đó để cuối kỳ, cuối năm, phải đạt bao nhiêu học sinh khá, giỏi, xuất sắc nhằm có được những con số đẹp trong các báo cáo. Ngoài chuyện này, hệ thống còn tổ chức vô số các cuộc đua khác, một người bạn giáo viên tiểu học viết thư cho tôi kể: “bọn mình dạy tiểu học đến trường ngày 2 buổi cho đến hết tuần. Tối về lại bao nhiêu việc không tên khác như làm báo cáo, soạn bài, làm các chuyên đề để lên lớp và ôn luyện cho các cuộc thi: Thi quản lí giỏi, giáo viên dạy giỏi các cấp, thi khảo sát chất lượng quản lí và giáo viên, hội thi hát dân ca, thi đàn piano, thi luật an toàn giao thông….Tháng 1 này (2013) chúng mình đếm có đến 6 cuộc thi quan trọng. Nghe thầy Hiệu trưởng công bố chúng mình hồn vía lên mây xanh cả, cảm thấy áp lực vô cùng”.

Người thầy bị giao phó đủ thứ nhưng lại chẳng có quyền hành gì trong công việc. Các đề thi các kỳ kiểm tra trong năm đều do phòng và sở giáo dục ra. Nghĩa là giáo viên cứ dạy theo những gì có sẵn, nhưng ai đó bên trên họ lại là người giữ quyền đánh giá học sinh của họ. Không có quyền gì, nhưng họ lại là người phải chịu trách nhiệm nếu như học sinh mình không đỗ đạt cao. Kiểu tổ chức thi cử đánh giá này thể hiện sự không tin tưởng và tôn trọng người thầy, đặt cả thầy và trò vào thế bị động, buộc họ phải đối phó một cách căng thẳng và tiêu cực. Với cách làm này, chúng ta hoàn toàn dễ hiểu tại sao giáo viên sẵn sàng dạy “văn mẫu” cho học sinh, vì chỉ làm như vậy mới có thể đối phó với các đề thi áp đặt từ trên xuống.

Người Thầy trong xã hội Phần Lan

Tôi xin lấy mô hình giáo dục Phần Lan, một nền giáo dục đang thu hút cả thế giới vì sự thành công kỳ diệu của nó trong những thập niên gần đây, để làm mốc quy chiếu nhằm từ đó biết chúng ta đang ở đâu trên thế giới này.

Cũng như Việt Nam, người Phần Lan xem giáo dục là quốc sách hàng đầu, là chìa khóa của sự tăng trưởng và cạnh tranh quốc tế. Tại xứ Bắc Âu này, người thầy được cả xã hội tin tưởng và quý mến. Do đó, cửa vào ngành sư phạm là rất hẹp, giới trẻ xem nghề giáo là một nghề lý tưởng, ai cũng muốn trở thành “kỹ sư tâm hồn”, nên ngành sư phạm tha hồ chọn người tài. Cô Paula, một giáo viên trong ngôi trường mà chúng tôi đã chọn quan sát ở Phần Lan kể về con đường trở thành giáo viên tiểu học của cô: “khóa thi vào khoa sư phạm của tôi năm đó chỉ có 1/5 ứng sinh trúng vào vòng hai, trong số này, sau nhiều vòng phỏng vấn, người ta chỉ chọn ra một người mà thôi” 2. Và để trở thành giáo viên chính thức của trường này, chị đã phải vượt qua 36 hồ sơ khác cùng nộp đơn dự tuyển. Con đường trở thành giáo viên ở bất kỳ cấp học nào tại xứ này cũng thực sự gian truân nhưng cũng đầy vinh dự.

Người thầy trong xã hội Phần Lan là một chuyên gia giáo dục, ai cũng phải có bằng thạc sĩ trở lên. Họ là một nhà sư phạm trong việc chuyển tải tri thức, một người biết làm nghiên cứu về giáo dục, một kỹ sư tâm hồn đúng nghĩa. Họ là chủ thể tham gia vào hoạch định mục tiêu chương trình giảng dạy, họ tự do trong việc tổ chức giảng dạy, lựa chọn phương pháp sư phạm và đánh giá học sinh. Về đời sống vật chất, lương bổng cho phép họ sống đàng hoàng để toàn tâm toàn ý dấn thân cho nghề nghiệp. Theo báo cáo của Hội đồng châu Âu, lương trung bình trước thuế của giáo viên phổ thông Phần Lan trong năm học 2011 - 2012 là 2 598 euro/ tháng3, tương đương với 72.479.364 vnđ, trong khi tôi thấy vật giá giữa Việt Nam và Phần Lan không chênh lệch nhau là mấy.

Giáo viên Phần Lan không hề phải chịu bất kỳ áp lực gì, chẳng ai thanh tra rình rập họ. Hiệu trưởng thỉnh thoảng có thể góp ý, nhưng không có quyền nói với họ là họ phải làm thế này thế khác. Giáo viên chẳng cần phải thi đua với ai, so bì với ai, chẳng có các cuộc thi giáo viên dạy giỏi, chiến sĩ thi đua cấp này cấp kia. Hệ thống giáo dục Phần Lan hoàn toàn vắng bóng hình thức thi đua khen thưởng như ở ta.

Người Phần Lan quan niệm đơn giản về triết lý giáo dục, đó là nhiệm vụ của nhà trường là làm cho trẻ em hạnh phúc, bởi một đứa trẻ hạnh phúc thì cũng là đứa trẻ phát triển toàn diện, có đầy đủ khả năng để lãnh hội bất kỳ thứ gì. Mọi hình thức cạnh tranh, kiểm tra, kiểm soát chỉ gây ra căng thẳng cho cả thầy và trò, khi bị căng thẳng sẽ không thể có môi trường thoải mái thực sự để có thể sáng tạo. Hơn nữa phương cách này chẳng giúp cải thiện chất lượng giảng dạy, nó chỉ tạo ra sự giả dối mà thôi. Một cán bộ quản lý giáo dục cấp địa phương nói với chúng tôi trong đợt chúng tôi khảo sát ngôi trường nằm trong vùng ông quản lý: “Ngày nay chúng tôi không có bất kì loại thanh tra nào cả. Về môn Lịch sử thì tôi nhớ cách đây 20 hay 40 năm gì đó người ta có thanh tra, nhưng giờ thì hoàn toàn không. Tôi nghĩ, thanh tra cũng không mang lại gì. Vì nếu như bạn biết có thanh tra, thì bạn sẽ làm tốt hơn để đối phó, và như vậy là không thật, và cũng không thật đối với học sinh nữa. Là giáo viên thì bạn phải dạy tốt mỗi ngày, không phải để đối phó với thanh tra nhưng mà dạy tốt cho học sinh”.

Có lẽ vì người thầy trong xã hội Việt Nam như vậy mà người trẻ ngày nay quay lưng lại với nghề giáo, trường sư phạm thiếu vắng đầu vào có chất lượng. Phản ánh về thực trạng này, Bà Trần Thị Tâm Đan- nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội trong Hội thảo “Khoa học sư phạm trong chiến lược đào tạo giáo viên - yếu tố căn bản của đổi mới giáo dục Việt Nam” ngày 28-12-2011 đã mô tả: “Giáo viên cũ chuyển ngành, thế hệ trẻ thì quay lưng lại với nghề giáo. Một xã hội mà người thầy không ai muốn làm thì sẽ đi đến đâu?”. Một câu hỏi nhức nhối đáng cho mọi người suy nghĩ, vì nó liên quan đến hiện tại và tương lai của chúng ta và con cháu chúng ta, liên quan đến vận mệnh của cả dân tộc.

(TheoNguyễn Khánh Trung/ Tia Sáng)

----

1 http://tuoitre.vn/Tuyensinh/Tuyen-sinh/492748/ Nhieu- nganh-tiep-tuc-%e2%80%9ce%e2%80%9d.html

2 Kết quả phỏng vấn trong khuôn khổ một đề án nghiên cứu do Viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục (viện IRED) tổ chức.

3 http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice/documents/facts_and_figures/salaries.pdf

Thí sinh bị cảnh cáo nếu đã bị khiển trách một lần nhưng trong giờ thi môn đó tiếp tục vi phạm quy chế ở mức khiển trách; trao đổi bài làm hoặc giấy nháp với thí sinh khác; chép bài của bạn hoặc để bạn chép bài của mình. Mức kỷ luật này được cán bộ coi thi quyết định, nêu rõ tại biên bản kèm tang vật (nếu có).

Thí sinh sẽ bị đình chỉ nếu đã bị cảnh cáo một lần nhưng trong giờ thi môn đó vẫn vi phạm quy chế ở mức khiển trách và cảnh cáo; mang theo vật dụng trái phép vào phòng thi; đưa đề ra ngoài hoặc nhận bài giải từ ngoài vào phòng thi.

Ngoài ra, thí sinh viết, vẽ vào tờ giấy làm bài thi của mình nội dung không liên quan đến bài thi; có hành động gây gổ, đe dọa cán bộ có trách nhiệm trong kỳ thi hay đe dọa thí sinh khác cũng bị đình chỉ thi.

Với các trường hợp vi phạm này, cán bộ coi thi lập biên bản, thu tang vật (nếu có) và báo cáo trưởng điểm thi quyết định hình thức đình chỉ thi. Nếu trưởng điểm thi không nhất trí thì báo cáo trưởng ban coi thi quyết định.

Thí sinh bị đình chỉ phải nộp bài thi, đề, giấy nháp cho cán bộ coi thi và ra khỏi phòng ngay sau khi có quyết định, nhưng chỉ được ra khỏi khu vực thi sau khi hết 2/3 thời gian làm bài tự luận và sau khi hết giờ làm bài thi trắc nghiệm.

Thí sinh dự thi THPT quốc gia năm 2018

Về mức trừ điểm, thí sinh bị khiển trách trong khi thi môn nào sẽ bị trừ 25% tổng số điểm bài thi môn đó. Thí sinh bị cảnh cáo trong khi thi môn nào sẽ bị trừ 50%. Những bài thi có đánh dấu bị phát hiện trong khi chấm cũng bị trừ 50% điểm toàn bài.

Thí sinh sẽ bị cho điểm 0 nếu bài thi được chép từ các tài liệu mang trái phép vào phòng thi; Có hai bài làm trở lên đối với một bài thi hoặc môn thi thành phần; Bài thi có chữ viết của hai người trở lên; Những phần của bài thi viết trên giấy nháp, giấy không đúng quy định.

Thí sinh bị đình chỉ bài thi hoặc môn thi thành phần nào sẽ bị điểm 0 bài thi hoặc môn thi thành phần đó, không được tiếp tục dự thi các bài, môn thành phần tiếp theo, không được sử dụng kết quả thi để xét tốt nghiệp THPT và đăng ký xét tuyển vào các trường đại học, cao đẳng.

Việc trừ điểm do trưởng ban chấm thi tự luận quyết định căn cứ báo cáo bằng văn bản của trưởng môn chấm thi.

Thí sinh sẽ bị hủy bỏ kết quả thi nếu có hai bài thi trở lên bị điểm 0 do phạm lỗi: Viết, vẽ vào tờ giấy thi nội dung không liên quan đến bài thi; Để người khác thi thay hoặc làm bài thay cho người khác dưới mọi hình thức; Sửa chữa, thêm bớt vào bài làm sau khi đã nộp bài; Dùng bài của người khác để nộp.

Căn cứ báo cáo bằng văn bản của Chủ tịch hội đồng thi, Giám đốc Sở GD-ĐT ra quyết định hủy bỏ kết quả thi.

Thí sinh sẽ bị hủy kết quả thi và lập hồ sơ gửi cơ quan có thẩm quyền xem xét, xử lý theo quy định của pháp luật nếu: Giả mạo hồ sơ để hưởng chế độ ưu tiên, khuyến khích; Sử dụng văn bằng, chứng chỉ không hợp pháp; Để người khác dự thi thay, làm bài thay dưới mọi hình thức; Có hành động gây rối, phá hoại kỳ thi; Hành hung cán bộ hoặc thí sinh khác; Sử dụng giấy chứng nhận kết quả thi không hợp pháp.

Đối với các hành vi vi phạm có dấu hiệu hình sự thì các cơ quan quản lý giáo dục lập hồ sơ gửi cơ quan có thẩm quyền xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định. Đối với các trường hợp vi phạm khác, tùy theo tính chất và mức độ vi phạm sẽ xử lý kỷ luật theo các hình thức được quy định.

Ngân Anh

Nghiêm cẩn ở nơi chứa 600.000 đề thi THPT quốc gia

Công tác in sao đề thi sẽ được thực hiện nghiêm túc, yêu cầu cách ly theo 3 vòng độc lập, những người làm việc trong khu vực in sao đề thi chỉ được hoạt động trong phạm vi không gian cho phép.

Có nhiều người giống như Yoo ở Hàn Quốc đã chọn không sinh con hoặc không kết hôn. Các nước tiên tiến khác cũng có xu hướng tương tự nhưng cuộc khủng hoảng nhân khẩu học của Hàn Quốc còn tồi tệ hơn nhiều.

Vào tháng 9, cơ quan thống kê của Hàn Quốc đã công bố tỷ lệ sinh - số trẻ trung bình được sinh ra tính trên mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ - là 0,81 vào năm 2021. Đó là mức thấp nhất thế giới trong năm thứ ba liên tiếp.

Lần đầu tiên, dân số Hàn Quốc đã giảm (năm 2021), làm dấy lên lo ngại nền kinh tế lớn thứ 10 toàn cầu sẽ bị thiệt hại nghiêm trọng do tình trạng thiếu lao động và chi tiêu phúc lợi lớn hơn khi số người già tăng lên, số người nộp thuế giảm.

Theo AP, Tổng thống Yoon Suk Yeol đã ra lệnh cho các nhà hoạch định chính sách tìm ra các bước hiệu quả hơn để giải quyết vấn đề. Ông nói, tỷ lệ sinh đang giảm mạnh mặc dù Hàn Quốc đã chi 210 tỷ USD trong 16 năm qua để cố gắng xoay chuyển tình thế.

Nhiều thanh niên Hàn Quốc nói rằng, không giống như các thế hệ trước, họ không cảm thấy có nghĩa vụ phải lập gia đình. Họ viện dẫn sự bất ổn của thị trường việc làm ảm đạm, nhà ở đắt đỏ, bất bình đẳng giới và xã hội, mức độ dịch chuyển xã hội thấp và chi phí lớn để nuôi dạy con cái trong một xã hội cạnh tranh khốc liệt.

Phụ nữ cũng phàn nàn về một nền văn hóa gia trưởng dai dẳng buộc họ phải làm nhiều việc để chăm sóc con cái trong khi chịu đựng sự phân biệt đối xử tại nơi làm việc.

Lee So-Young, chuyên gia chính sách dân số tại Viện Y tế và Các vấn đề xã hội Hàn Quốc cho biết: “Mọi người nghĩ rằng đất nước chúng tôi không phải là một nơi dễ sống. Họ tin rằng con cái không thể có cuộc sống tốt hơn họ, vì vậy họ đặt câu hỏi tại sao phải bận tâm đến việc sinh con”. 

Choi Yoon Kyung, chuyên gia Viện Chăm sóc và Giáo dục trẻ em Hàn Quốc giải thích, nhiều người không vào được trường tốt và kiếm được công việc tử tế cảm thấy họ trở thành những người “không thể hạnh phúc” ngay cả khi họ kết hôn và sinh con vì Hàn Quốc thiếu các mạng lưới an sinh xã hội tiên tiến.

Yoo, nhân viên tài chính ở Seoul nói rằng cho đến khi vào đại học, cô rất muốn có con. Nhưng cô đã thay đổi quyết định khi thấy các nữ đồng nghiệp gọi điện thoại cho con trong nhà vệ sinh của công ty để kiểm tra hoặc về sớm khi con ốm. Cô nói rằng các đồng nghiệp nam không phải làm việc này.

“Sau khi nhìn thấy điều đó, tôi nhận ra sự tập trung của mình trong công việc sẽ giảm đi rất nhiều nếu tôi có con”, Yoo nói.

Người chồng 34 tuổi của cô, Jo Jun Hwi, cho biết anh không nghĩ việc có con là cần thiết. Là phiên dịch viên tại một công ty công nghệ thông tin, Jo muốn tận hưởng cuộc sống của mình sau nhiều năm tìm việc mệt mỏi khiến anh “cảm thấy như mình đang đứng trên bờ vực thẳm”.

Không có số liệu chính thức về việc có bao nhiêu người Hàn Quốc đã chọn không kết hôn hoặc không sinh con. Nhưng hồ sơ từ cơ quan thống kê quốc gia cho thấy có khoảng 193.000 cuộc hôn nhân ở Hàn Quốc vào năm ngoái, giảm mạnh so với mức cao nhất là 430.000 vào năm 1996. 

Khoảng 260.600 trẻ em được sinh ra ở Hàn Quốc vào năm ngoái so với 691.200 vào năm 1996 và cao nhất là 1 triệu vào năm 1971. Các số liệu gần đây ở mức thấp nhất kể từ khi cơ quan thống kê bắt đầu tổng hợp dữ liệu vào năm 1970.

Ha Hyunji, 26 tuổi, cũng quyết định sống độc thân sau khi những người bạn nữ đã lập gia đình khuyên cô không nên kết hôn vì phần lớn việc nhà và chăm sóc con cái đều do họ đảm nhận. Ha lo lắng về số tiền khổng lồ mà cô sẽ chi cho việc học thêm của con cái để không bị tụt lại phía sau. 

Ha, quản lý một quán bar ở Seoul, cho biết: “Tôi có thể sống vui vẻ mà không cần kết hôn và tận hưởng cuộc đời của mình với bạn bè”.

Cho đến giữa những năm 1990, Hàn Quốc vẫn duy trì các chương trình kiểm soát sinh sản, được đưa ra để làm chậm quá trình bùng nổ dân số sau chiến tranh. Quốc gia này đã phân phát thuốc tránh thai và bao cao su miễn phí tại các trung tâm y tế công cộng và miễn trừ huấn luyện dự bị quân sự cho nam giới nếu họ thắt ống dẫn tinh.

Các số liệu của Liên Hợp Quốc ghi nhận, trung bình một phụ nữ Hàn Quốc sinh khoảng 4-6 đứa con trong những năm 1950 và 1960, 3-4 vào những năm 1970 và dưới 2 vào giữa những năm 1980.

Hàn Quốc đang áp dụng nhiều ưu đãi và các chương trình hỗ trợ khác cho những người sinh nhiều con. Nhưng tỷ lệ sinh đã giảm quá nhanh để thấy bất kỳ tác động hữu hình nào. Trong cuộc họp của lực lượng đặc nhiệm chính phủ vào tháng trước, các quan chức thông tin, họ sẽ sớm đưa ra các biện pháp toàn diện để đối phó với những thách thức về nhân khẩu học.

Xã hội Hàn Quốc vẫn không ủng hộ những người không có con hoặc độc thân.

Vào năm 2021, khi Yoo và Jo đăng quyết định sống không con cái trên kênh YouTube của họ, một số người đã đánh giá họ là “ích kỷ” và yêu cầu họ đóng thêm thuế. 

Ông Lee Sung-jai, 75 tuổi, cư dân Seoul, khẳng định, con người kết hôn và sinh con là “quy luật tự nhiên”.

Seo Ji Seong, 38 tuổi, nói rằng cô thường được những người lớn tuổi gọi là người yêu nước vì sinh nhiều con. Cô sẽ sinh đứa con thứ 5 vào tháng 1 năm sau. 

Gia đình Seo gần đây đã chuyển đến một căn hộ miễn phí ở thành phố Anyang, được Tập đoàn Nhà và Đất đai Hàn Quốc cùng thành phố cung cấp cho các gia đình có ít nhất 4 con. 

Seo và chồng, Kim Dong Uk, 33 tuổi, cũng nhận được sự hỗ trợ khác của nhà nước. 

Kim cho biết anh thích nhìn thấy các con lớn lên với những tính cách và tài năng khác nhau, trong khi Seo cảm thấy các con cải thiện các kỹ năng xã hội khi chơi với nhau ở nhà.

"Các bé đều rất dễ thương. Đó là lý do tại sao tôi vẫn tiếp tục sinh con dù rất khó khăn”, Seo nói.